İstanbul’da Depremden En Çok Etkilenecek İlçeler
İstanbul’da depremin eli kulağında. Uzmanlar neredeyse her gün yeni uyarılar yayınlıyor. Ancak Türkiye olarak gerçekten depreme ne kadar hazırız? Bu…
İstanbul’da depremin eli kulağında. Uzmanlar neredeyse her gün yeni uyarılar yayınlıyor. Ancak Türkiye olarak gerçekten depreme ne kadar hazırız? Bu sorunun cevabı uzun zamandır belli: Yetersiz yapı stoku, düşük farkındalık ve plansız şehirleşme gibi faktörler nedeniyle büyük risk altındayız. Özellikle İstanbul gibi milyonlarca insanın yaşadığı bir şehirde, olası büyük bir deprem felakete dönüşebilir. Peki İstanbul’da depremden en çok etkilenecek ilçeler hangileri olacak? Bu sorunun cevabı sadece fay hatlarına olan yakınlıkla değil, aynı zamanda o ilçelerdeki yapıların yaşı, zemin durumu ve kentsel dönüşüm oranlarıyla da yakından ilgilidir.
İstanbul’da Deprem Riski: Neden Bu Kadar Yüksek?
İstanbul, Kuzey Anadolu Fay Hattı’na oldukça yakın bir konumda yer almakta ve bu fayın Marmara Denizi’nin altından geçen segmentleri doğrudan şehir için tehlike arz etmektedir. Son yıllarda Silivri ve Yalova açıklarında meydana gelen orta ölçekli depremler, yaklaşan büyük sarsıntının habercisi niteliğindedir. Uzmanlar, İstanbul’da 7.5 veya üzeri büyüklüğünde bir depremin kaçınılmaz olduğunu ve bunun çok büyük yıkımlara yol açabileceğini belirtmektedir. Dahası, kıyı şeridindeki ilçeler tsunami riskiyle de karşı karşıyadır.
Deprem senaryoları incelendiğinde, İstanbul’da yaklaşık 400 bin riskli bina bulunduğu tahmin edilmektedir. Bu yapıların önemli bir kısmı 1999 Marmara Depremi öncesi inşa edilmiş ve güncel deprem yönetmeliklerine uygun değildir. Ayrıca bazı parklarda “toplanma alanı” tabelaları bulunsa da bunların bir kısmı yalnızca birkaç aileyi barındırabilecek kapasitededir. Bu tablo, İstanbul’da yaşayan 16 milyondan fazla insan için büyük bir belirsizlik ve endişe ortamı yaratmaktadır.
Depremden En Çok Etkilenecek İlçeler Hangileri?
AFAD tarafından yayınlanan son deprem risk haritası ve uzman görüşleri doğrultusunda, İstanbul’da depremden en çok etkilenmesi beklenen ilçeler büyük ölçüde sahil hattı boyunca uzanıyor. Özellikle Marmara Denizi’ne kıyısı olan ilçeler hem şiddetli sarsıntılarla hem de olası tsunamiyle karşı karşıya kalabilir. Bu ilçelerde zeminin alüvyonik olması ve yapı stoğunun yaşlı olması, riski daha da artırmaktadır.
Avrupa Yakası’nda En Riskli İlçeler
- Avcılar
- Küçükçekmece
- Bakırköy
- Beylikdüzü
- Güngören
- Zeytinburnu
- Bahçelievler
- Fatih
Bu ilçeler, Marmara sahiline yakınlıkları nedeniyle direkt fay etkisine maruz kalabilir. Avcılar ve Küçükçekmece gibi bölgelerde zemin sıvılaşma riski yüksektir. Ayrıca 1999 Depremi’nde yaşanan yıkım, bu bölgelerdeki tehlikenin büyüklüğünü ortaya koymuştur.
Anadolu Yakası’nda En Riskli İlçeler
- Kadıköy
- Üsküdar
- Ataşehir
- Ümraniye
- Maltepe
- Kartal
- Pendik
- Sultanbeyli
- Sancaktepe
- Tuzla
- Adalar
Anadolu Yakası’nda riskli olan bu ilçeler arasında Kartal, Maltepe, Pendik ve Tuzla öne çıkıyor. Özellikle Yalova açıklarında fay kırılırsa, bu bölgelerin etkilenme düzeyi daha da yükselebilir. Adalar ise hem ulaşım hem yapılaşma açısından büyük risk taşıyor. Kadıköy ve Üsküdar gibi merkezi yerlerde ise yoğun nüfus ve eski bina stoku nedeniyle olası bir depremde can kaybı riski artabilir.
Zemin Durumu ve Bina Yaşları: Tehlikeyi Büyüten Unsurlar
Yalnızca fay hattına olan uzaklık değil; zemin yapısı ve yapıların dayanıklılığı da depremde etkilenme düzeyini belirleyen önemli faktörlerdir. İstanbul’da kayalık zemin oranı düşük ve birçok ilçede gevşek, alüvyonik toprak hâkimdir. Bu tür zeminler deprem sırasında daha fazla hareket ederek yapıların yıkım riskini artırır. Zemin haritaları incelendiğinde, en riskli bölgelerin sahil şeridi ve dere yatakları olduğu görülmektedir.
İstanbul’daki yapıların büyük bölümü 20 yıldan daha yaşlıdır ve önemli bir kısmı güncel deprem yönetmeliklerine uygun değildir. Özellikle 1980 ve 1990’lı yıllarda yapılan binalar, yeterli mühendislik denetimi olmaksızın inşa edildiği için riskli yapı grubuna girmektedir. Uzmanlara göre İstanbul’da acilen yıkılıp yeniden yapılması gereken yaklaşık 400 bin yapı bulunmaktadır.
Bina Güvenliğini Nasıl Değerlendirebilirim?
Eğer yaşadığınız binanın riskli olup olmadığını öğrenmek istiyorsanız aşağıdaki kriterleri incelemelisiniz. Yapınız bu kriterlerden birkaçını taşıyorsa, acil yapı analizi ve güçlendirme talep etmeniz hayati önem taşır.
- 1999 öncesi inşa edilmiş olması
- Zemin etüdü yapılmamış olması
- Dere yatağı veya dolgu alanında konumlanması
- Kolon ve kirişlerin gözle görülür çatlaklar taşıması
- Binada gözle görülür eğim veya kayma olması
- Birden fazla kat eklenmiş olması (kaçak katlar)
- Yerleşim yoğunluğu fazla olan bölgede yer alması
İstanbul’da yaklaşmakta olan büyük bir deprem, ne zaman gerçekleşeceği belli olmayan ancak etkileri açısından çok net tahminlerle şekillenen bir olaydır. Depremden en çok etkilenecek ilçeler, hem fay hattına yakınlıkları hem de zemin ve yapı riskleri nedeniyle açıkça ortadadır. Bu yazıda sıralanan Avrupa ve Anadolu Yakası ilçeleri, alınan önlemler yetersiz kaldığı takdirde büyük bir felakete dönüşebilir. Her bireyin yapı güvenliğini sorgulaması, toplanma alanlarını önceden öğrenmesi ve deprem bilinç düzeyini artırması büyük önem taşır. Risk sıfırlanmasa da hazırlıklı olmak, kayıpları en aza indirmenin tek yoludur.
